Europejskie stacje dwusystemowe i miejsca zmiany napięcia w sieci trakcyjnej

Sieć kolejowa w Europie wyposażona jest w kilka systemów zasilania sieci trakcyjnej. Wynika to z historycznie różnego podejścia do zasilania sieci trakcyjnej - prądem stałym lub przemiennym o różnych napięciach. Co do zasady w poszczególnych krajach rozwijano jeden system zasilania na głównej sieci - w zależności od czasu i okoliczności podejmowania decyzji. Wyjątkiem w tym zakresie pozostają Czechy i Słowacja, gdzie zastosowano systemy zasilania prądu stałego i przemiennego, obejmujące odpowiednio północ i południe kraju. Ponadto zainicjowanie budowy systemów Kolei Dużych Prędkości w krajach, eksploatujących dotychczas system prądu stałego, wymusiło wdrożenie zasilania linii bądź wyodrębnionych sieci kolejowych prądem przemiennym. Stąd też w poszczególnych krajach Europy spotkać można kilka systemów zasilania sieci trakcyjnej, z których jako główne wyróżniają się:

• 1500 V prądu stałego (DC);
• 3000 V prądu stałego (DC);
• 15 000 V 16 2/3 Hz prądu przemiennego (AC);
• 25 000 V 50 Hz prądu przemiennego (AC).

Ponieważ żaden z tych systemów nie jest ze sobą kompatybilny, tzn. nie jest możliwy przejazd lokomotywą jednosystemową pod dwoma systemami zasilania, na granicach państw (i nie tylko) powstały stacje dwusystemowe, tj. posiadające tory zasilane dwoma lub więcej systemami zasilania. Stacje te umożliwiły dokonywanie niejednokrotnie skomplikowanych prac manewrowych związanych z wymianą pojazdu trakcyjnego i przygotowaniem pociągu do dalszej jazdy. Zmiany te wymagały najczęściej zastosowania dodatkowych lokomotyw spalinowych bądź elektrycznych.

W miarę rozwoju techniki i rozpoczęcia budowy lokomotyw wielosystemowych, stacje dwusystemowe mogły zostać wyeliminowane - umożliwiono bowiem zmianę systemu zasilania np. na szlaku, podczas jazdy pociągu. Nie oznacza to jednak, iż ruch na stacjach dwusystemowych zanikł - do dziś bowiem w wielu lokalizacjach następuje wymiana pojazdu trakcyjnego, gdyż lokomotywy wielosystemowe nie są rozwiązaniem upowszechnionym.

Lista stacji

Nazwa stacji	Kraj	Kraj sąsiedni	Trasa	System zasilania		Dodatkowe informacje
				Własny	Obcy
Spielfeld-Strass	Austria	Słowenia	Graz - Spielfeld-Strass - Maribor	15 kV 16 2/3 Hz AC	3 kV DC	Stacja położona przy granicy Austrii i Słowenii. Zmiana napięcia następuje na głowicy rozjazdowej od strony granicy.
Moravice	Chorwacja		Zagreb Glavni Kolodvor - Rijeka	25 kV 50 Hz AC	3 kV DC	Stacja przebudowana w 2012 roku na jednosystemową, w ramach likwidacji systemu 3 kV DC na odcinku Moravice - Rijeka - Šapjane.
Šapjane	Chorwacja	Słowenia	Rijeka - Pivka	25 kV 50 Hz AC	3 kV DC	Szczegóły w opisie stacji.
Frankfurt Oderbrücke	Niemcy	Polska	(Berlin) - Frankfurt (Oder) - Poznań - Warszawa	15 kV 16 2/3 Hz AC	3 kV DC	Jedyna stacja dwusystemowa położona na granicy z Polską. Zmiana napięcia następuje w połowie długości torów stacyjnych.
Nedakonice	Czechy		Přerov – Břeclav	25 kV 50 Hz AC	3 kV DC	Jedna z kilku stacji dwusystemowych w Czechach, rozdzielająca dwa wewnętrzne systemy zasilania. Zmiana napięcia następuje w połowie długości torów stacyjnych.
Bratislava Petržalka	Słowacja	Austria	Bratislava-Petržalka - Kittsee	25 kV 50 Hz AC	15 kV 16 2/3 Hz AC	Szczegóły w opisie stacji.
Dobova	Słowenia	Chorwacja	Ljubljana - Dobova - Zagreb Glavni Kolodvor	3 kV DC	25 kV 50 Hz AC	Stacja dwusystemowa zlokalizowana w południowej Słowenii. Podział systemów zasilania następuje w połowie długości torów stacyjnych.
Hodoš	Słowenia	Węgry	Ormož - Hodoš - Zalaegerszeg	3 kV DC	25 kV 50 Hz AC	Stacja dwusystemowa, powstała w 2016 roku po elektryfikacji linii kolejowej Pragersko - Ormož - Hodoš. Zmiana napięcia następuje w połowie długości torów stacyjnych.
Jesenice	Słowenia	Austria	Villach - Rosenbach - Jesenice - Ljubljana	3 kV DC	15 kV 16 2/3 Hz AC	Stacja dwusystemowa zlokalizowana w północnej Słowenii. Podział systemów zasilania następuje w połowie długości torów stacyjnych.
Hegyeshalom	Węgry	Austria	Győr - Wien	25 kV 50 Hz AC	15 kV 16 3/3 Hz AC	Duża stacja węzłowa, na której znajdują się tory wyposażone w 2 różne systemy zasilania.
Brennero/Brenner	Włochy	Austria	Innsbruck - Verona	3 kV DC	15 kV 16 2/3 Hz AC	Stacja ulokowana na terenie Austrii i Włoch - granica przechodzi tuż przy głowicy rozjazdowej od strony północno-wschodniej, a perony znajdują się na terenie Włoch. Zmiana napięcia następuje w połowie długości torów stacyjnych. Na stacji istnieją też dedykowane tory zakończone kozłami oporowymi i zelektryfikowane prądem przemiennym, służące obsłudze pociągów regionalnych z Austrii.
San Candido	Włochy	Austria	Lienz - Fortezza	3 kV DC	15 kV 16 2/3 Hz AC	Stacja ulokowana na terenie Włoch - granica znajduje się ok. 8 kilometrów na wschód. Zmiana napięcia następuje w połowie długości torów stacyjnych.
Tarvisio Boscoverde	Włochy	Austria	Villach - Udine	3 kV DC	15 kV 16 2/3 Hz AC	Stacja ulokowana na terenie Włoch, pomiędzy dwoma górskimi tunelami. Zmiana napięcia następuje w połowie długości torów stacyjnych.